สัมพันธ์ พันธุ์มณี(เกิด 27 พฤศจิกายน พ.ศ. 2470 — 6 มิถุนายน พ.ศ. 2552)ศิลปินผู้มีความรู้ความสามารถในด้านนาฏศิลป์ไทยเป็นอย่างสูง และเป็นผู้พยายาม อนุรักษ์ สืบสาน สร้างสรรค์งานนาฏศิลป์ไทยมาตลอดชีวิต เป็นผู้ที่ได้รับการยกย่องเชิดชุเกียรติจากสถาบันการศึกษา และหน่วยงานด้านวัฒนธรรมต่างๆหลากหลายรางวัล โดยเฉพาะอย่างยิ่งก็คื การได้รับยกย่องเชิดชูเกียรติ ให้เป็น ศิลปินแห่งชาติ สาขาศิลปะการแสดง ( นาฏศิลป์ )ประจำปีพุทธศักราช 2542 นางสัมพันธ์ พันธ์มณี ได้ถึงแก่กรรม เนื่องจากมีเลือดออกในสมอง เมื่อวันเสาร์ที่ 6 มิถุนายน 2552. คุณครู สัมพันธ์ พันธ์มณี ได้เริ่มการศึกษา ที่โรงเรียนนาฏดุริยางค์ กรมศิลปากร พร้อมกับพี่สาว คือ คุณครู สุภาพ พันธ์มณี จนจบชั้นมัธยมศึกษาปีที่ 6 ได้ศึกษาเล่าเรียนกับครูอาจารย์หลายท่าน โดยเฉพาะอย่างยิ่ง คุณครู ลมุล ยมะคุปต์ ซึ่งเป็นปรมาจารย์นาฏศิลป์ ละครพระ ผลงานการแสดงที่ภาคภูมิใจที่สุดในวัยนั้น คือ การได้รับคัดเลือกให้แสดงเป็น "พระลอ" ในชุดพระลอลงสวน
ครูสัมพันธ์และครูสุภาพ พันธ์มณี เลิกการศึกษาในวัยนั้นไปด้วยต้องอพยพหลบภัยจากสงครามโลกครั้งที่ 2 ไปอยู่ต่างจังหวัด เมื่อสงครามสงบก็ไม่ได้กลับเข้าไปเรียนต่อในสถาบันเดิม แต่ได้ประกอบอาชีพทางด้านการแสดงต่อเนื่องเรื่องมา และศึกษาเพิ่มเติมเป็นการส่วนตัวกับปรมาจารย์ทางด้านนาฏศิลป์อีก เนื่องจากเปลี่ยนสถานะทางงานอาชีพจากการแสดงเพียงอย่างเดียว มาเป็นการเรียนการสอนและการบริหารสถาบันการศึกษา ภายหลังคุณครูสัมพันธ์ พันธ์มณี ได้รับปริญญาศิลปศาสตรบัณฑิตกิตติมศักดิ์จากมหาวิทยาลัยราชภัฏธนบุรี. จุดเริ่มต้นอันยิ่งใหญ่ของคุณครูสัมพันธ์ พันธ์มณี เกิดขึ้นเมื่อ นาย จำนง รังสิกุล รองผู้อำนวยการและหัวหน้าฝ่ายจัดรายการ สถานีโทรทัศน์ไทยทีวีช่อง 4 บางขุนพรหม ได้ให้ คุณ พจนีย์ โปร่งมณี ชักชวนคุณครูสัมพันธ์ไปร่วมงานด้วย ตั้งแต่ปี พ.ศ. 2498 โดยรายการแรก คุณครูสัมพันธ์ กับคุณครู สุภาพ พันธ์มณี ร่ายรำคู่กันทางโทรทัศน์เป็นครั้งแรก ในชุด ย่าหรันตามนกยูง ในรายการชุมนุมนาฏศิลป์ไทย ครั้งที่ 1 เมื่อวันที่ 6 กันยายน 2498 เวลา 19.15 น.
หลังจากนั้นได้มีรายการเกี่ยวกับนาฏศิลป์ไทยออกเผยแพร่ทางโทรทัศน์มากมาย และคุณครู สัมพันธ์มีหน้าที่ที่ต้องฝึกหัด พนักงาน ของบริษัท และลูกหลานพนักงานให้รำไทยอีกด้วย ตลอดจนมีการสอนรำไทยทางโทรทัศน์ ทำให้มีผู้มาสมัครเรียนมากมาย จนคุณครูสัมพันธ์ พันธ์มณี ต้องไปเชิญชวนเพื่อนๆรุ่นพี่รุ่นน้องมาช่วยกันสอน โดยมี คุณครุลมุล ยมะคุปต์ เป็นผู้มาตั้งวางรากฐานการเรียนการสอนให้. ลูกศิษย์ของคุณครูสัมพันธ์นี้ มากมายหลายคน ได้กลายเป็นดาราโทรทัศน์ผู้มีชื่อเสียง มีผลงานการแสดงเป็นที่ประทับใจของผู้ชม และมีชื่อเสียงโด่งดังไปพร้อมๆกัน ทั้งบริษัท ทั้งครู และทั้งลูกศิษย์. บริษัท ไทยโทรทัศน์ ในยุคนั้น นับว่าเป็นบ่อเกิดแห่งความเจริญรุ่งเรืองของศิลปการแสดงของไทยเป็นอย่างยิ่ง
